Kimisi karısından, kimisi kocasından, kimisi çocuklarından, kimisi anne-babasından imtihan oluyor.

Bu misaller çoğaltılabilir. Önemli olan imtihandan geçmektir.

İmtihanın sırrı ve teklifin, vazifenin hikmeti nedir? Akla kapı açılsın ve aklın ihtiyarı elinden alınmasın.

Eğer gayet açık bir surette olsa, o vakit aklın ihtiyarı, seçmesi kalmaz. Ebu Cehil-i lain de Ebu Bekir’i Sıddık gibi tasdik eder. İmtihan ve teklifin, vazifenin faydası kalmaz, kömürle elmas bir seviyede kalırdı.

Kullukta ancak teslimiyet vardır.

Tecrübe, imtihan yoktur. Çünkü seyyid, efendi kulunu, hizmetkârını tecrübe ve imtihan edebilir.

Fakat kul efendisini imtihan etmek yetkisinde değildir. Bunun gibi insan Rabbini, Yaratıcısını tecrübe edemez.

Bir mücadele ve imtihan meydanı olan şu dünyanın her köşesinde beşere ibret dersi olacak bir hadise, bir numune eksik değil... Bunu anlamak için Kur’an’daki peygamber kıssalarına ve tarihte geçen ibretli hadiselere bakmak yeterlidir. Ben Türkiye’de yaşayan herkesin bir hikayesi olduğuna, herkesin hayatının roman olduğuna inanıyorum.

Allah’ın icraatından, faaliyetinden anlaşılan pek harika bir ihtişam içinde bir saltanatı vardır. Milletinin, bütün insanların toplanması için yalnız dar bir misafirhane yapılmış. Yani dünyayı yaratmış. Dünya ise devamlı, sürekli olarakinsanların hepsi içine sığmaz.

Dünya devamlı dolar boşalır bir misafirhanedir. Gelen gider, giden gelmez. Ve bir imtihan meydanı var. Her vakit değişir, başka şekle girer. Ve sultanın bazı sanat eserlerine ve ihsanlarına bazı numunelerine, örnekler göstermek için meclisleri vardır.

Şu dünya zaman zaman halden hale geçer. Her baharda dört yüz bin çeşit hayvan ve bitkiler tekrar yaratılır. Bu vaziyet, bu dar menzil ve meydan ve teşhir yeri olan dünyadan sonra daimî bir menzil, varılacak yer sabit saraylar, açık hazineler bulunup ve sakinleri sabit ve daimî kalacaklarına açıklıkla gösterir.

Din bir imtihandır. İlâhî Teklif bir tecrübedir.

Tâ, yüksek ruhlar ile aşağı ruhlar, müsabaka, yarış meydanında birbirinden ayrılsın.

Nasıl ki bir madene ateş veriliyor, tâ elmasla kömür, altınla toprak birbirinden ayrılsın.

Öyle de, bu imtihan yerinde olan İlâhi teklifler bir denemektir.

Ve bir yarışa sevktir ki insan kabiliyeti madeninde olan ali, yüksek cevherler ile alçak, pek aşağı olan maddeler birbirinden ayrılsın.