Prof. Dr. Sıtkı Göksu
Mütercim Asım-Sözlük Yazarı ve Tarihçi
Mütercim Asım Gaziantep’te doğmuş farklı özellikleri olan bir kültür adamıdır. Dil bilimci, tarihçi, devlet adamı, şair, yazar, kadı ve mütercimdir. Arapça ve Farsçadan çevirileri bulunmaktadır. Üç dilde eserler yazmıştır.
Seyyid Ahmed Âsım, Antep’te dünyaya geldi. Ahmed Âsım Antep’te iyi bir eğitim gördü, Arapça, hat ve dinî ilimleri tahsil etti. Şiir ve edebiyatı babasından ve o sırada Antep’te olan Kilisli Rûhî Mustafa Efendi’den öğrendi. Antep Mahkemesi Kalemi’ne devam ettiği sırada bir taraftan da tanınmış âlim ve şairlerin meclislerinde bulundu. Daha sonra Antep mukātaası mutasarrıfı Battalzâde Mehmed Nûri Paşa’nın divan kâtibi oldu (1203/1788-89). Kendisi 1204’te (1789-90) İstanbul’a hareket etti.
1216’da (1801-1802) Antep’e ve Maraş’a gitti. İstanbul’a ailesiyle birlikte döndü ve Üsküdar’da Nuhkuyusu’ndaki evine yerleşti. 1222’de (1807) Âmir Efendi’nin yerine vak‘anüvis (Osmanlı Devleti’nin resmi tarihçisi) oldu, ölünceye kadar bu görevde kaldı. 15 Rebîülevvel 1229’da (7 Mart 1814) Süleymaniye müderrisi iken Selânik kadılığına gönderildi (Şânîzâde, II, 215). Selânik’ten döndükten sonra 9 Safer 1235 (27 Kasım 1819) tarihinde İstanbul’da vebadan öldü; Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.
Âsım Efendi başarısını en çok sözlükçülük alanında göstermiş, Farsça ve Arapça’dan Türkçe’ye çevirdiği iki eserle “Mütercim” unvanını almıştır.
1. Burhân-ı Kātı‘ Tercümesi (Tibyân-ı Nâfi‘ der Terceme-i Burhân-ı Kātı‘).otuzdan fazla sözlükten yararlanarak eseri farklı bir tertibe sokmuştur.
2. Kāmus Tercümesi (el-Okyânûsü’l-basît fî tercemeti’l-Kāmûsi’l-muhît). Âsım Efendi, tercümesinde Arapça kelimelere Türkçe karşılık bulmakta büyük gayret ve titizlik göstermiştir, dolayısıyla eser Türkçe’nin de zengin bir sözlüğü niteliğindedir.
Ayrıca vak‘anüvis sıfatıyla yazdığı eser ve yaptığı tercümelerle tarih alanında adını duyurmuştur.
Gaziantep’in yetiştirdiği mümtaz şahsiyetlerden biri olan Mütercim Asım ilgili olarak Mütercim Âsım Bilgi Şöleni 30 Kasım 2019- 1 Aralık 2019 tarihlerinde Şehitkamil Kongre Merkezinde yapıldı. “200 yıl sonra Mütercim Âsım ve Türkiye’de Sözlük Çalışmaları Bilgi Şöleni” konusunda uzman hocaların sunumları, tertip heyetinin ve ilim heyeti hocaların gayretleri ile iki günde dolu dolu geçti. Burada özellikle “Doğan Büyük Sözlük” yazarı D. Mehmet Doğan’ı anmadan geçemeyeceğim. Bende Pınar Yayınları’ndan yayınlanan sözlüğünün 21. Baskısı var. Eline, yüreğine, himmetine, gayretine sonsuz teşekkürler. Çok kullanışlı bir sözlüktür.
“200 Yıl Sonra Mütercim Âsım ve Türkiye’de Sözlük Çalışmaları Bilgi Şöleni” 1. Gün üç ve 2. Gün üç olmak üzere altı oturum halinde yapıldı. Sahalarında uzman hocalar Mütercim Âsım hayatı, eserleri ve “Sözlük” merkezli çok kıymetli bilgilerini bizlerle paylaştılar. Emeği geçen herkese ve katılımcılara teşekkür ediyorum. Gaziantep’te biraz gecikmeli de olsa artık bilimsel çalışmalara maddi manevi destek veriyor. Bunu iyiye işaret sayıyorum. Bu vesile ile vefatının 200. Yılında Mütercim Asım’ı Karacaahmet Mezarlığında ziyaret ve mezarın bakımını yapmak da yapanlar için şereftir. Emeği geçenleri tebrik ediyorum.
Bizler kökü mazide olan atiyiz. Mütercim Asım Gaziantep’te sadece bir cadde olarak hatırlanmamalıdır.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.