Okuduğumuz fenlerden her bir fen kendi dili ile bize yaratıcımızı tanıttırmaktadır.
"Rabbinin yoluna hikmetle çağır." Nahl Sûresi, 16:125. ayetinin bir nüktesi, Allah'ın Hakem isminin (Allah'ın haklıyı haksızdan ayırdığını, her bir şey hakkında külli hüküm sahibi olduğunu ve onların hangi keyfiyette olacağına dair hükmünün bulunduğunu ifade eden ismi) bir cilvesinden bahsedeceğiz.
Nihayetsiz kudret sahibi yaratıcı, Hakem ve Hakîm ismi (Her bir şey nasıl olacaksa, o şeyin keyfiyeti hakkında Cenab-ı Hakkın genel bir hükme sahip olduğunu ve bütün eşyayı ve zerreleri o hükme göre bir düzen içinde gayelerine sevk ettiğini ifade eden Allah'ın iki ismi) ile, bu âlem içinde binler muntazam âlemleri yerleştirmiştir.
O âlemler içinde en ziyade kâinattaki hikmetlere kaynak ve sahip olan insanı bir merkez, bir dayanak noktası hükmünde yaratmış.
Ve o kâinat dairesinin en mühim hikmetleri ve faydaları insana bakıyor.
Ve insan dairesi içinde dahi, rızkı bir merkez hükmüne getirmiş; insanlık aleminde çok hikmetler, gayeler, o rızka bakar ve onunla ortaya çıkar.
Ve insanda, şuur ve rızıkta zevk vasıtasıyla, Hakîm ismin (Allah'ın her şeyi hikmetle yaptığını bildiren isim) cilvesi parlak bir surette görünüyor.
Ve insandaki şuur vasıtasıyla keşfolunan yüzer fenlerden her bir fen, Hakem (Her bir şey nasıl olacaksa, o şeyin keyfiyeti hakkında genel hüküm veren külli hüküm sahibi Allah) isminin, bir nevide bir cilvesini tarif ediyor.
Aşağıda bu ismin yansıması yönünden bazı örnekler veriliyor:
Meselâ, tıp fenninden-biliminden sorulsa, "Bu kâinat nedir?"
Elbette diyecek ki: "Gayet intizamlı ve mükemmel bir büyük eczanedir.
İçinde her bir ilâç güzelce hazırlanmış ve muntazam istif edilmiş-yığınlanmıştır."
Kimya biliminden sorulsa, "Bu dünya nedir?"
Diyecek: "Gayet düzenli ve mükemmel bir kimya deneylerinin yapıldığı laboratuardır."
Makine bilimi diyecek: "Hiçbir kusuru olmayan, gayet mükemmel bir fabrikadır."
Ziraat bilimi diyecek: "Nihayet derecede verimli, her nevi tohumu vaktinde yetiştiren muntazam bir tarladır ve mükemmel bir bahçedir."
Ticaret bilimi diyecek:
"Gayet düzenli bir sergi ve çok tertipli bir pazar ve malları çok sanatlı bir dükkândır."
Bunlara kıyaslayarak, yüzer fennin her birisinin kesin şahitliği ile noksansız birçok mükemmel düzen içinde, sayısız hikmetler, faydalarla bu kâinat süslendirilmiştir. (Bu yazının hazırlanmasında 30. Lem'adan faydalanılmıştır.)