Araştırmalar, Basit Kolesterol Kontrollerinin Demansı Tahmin Etmede Kullanılabileceğini Gösteriyor
Kolayca uygulanabilen kolesterol testleri, demansı altı yıl öncesinden tespit edebilir. Bugün açıklanan umut verici bir araştırma, bu testlerin erken dönemde olası demans vakalarını belirleyebileceğini ortaya koydu.
Daha önceki çalışmalar, orta yaşta yüksek kolesterol düzeyine sahip olmanın demans riskini artırdığını göstermişti. Ancak, Avustralya’da 70'li yaşlarında yaklaşık 10.000 yetişkinin takip edildiği yeni bir araştırma, sabit kolesterol seviyelerine sahip kişilerin demans teşhisi alma veya bilişsel gerileme yaşama olasılığının "önemli ölçüde" düşük olduğunu gösteriyor.
Uzmanlar, rutin kolesterol kontrollerinin, değişken kolesterol seviyelerine sahip kişileri erken dönemde belirleyerek daha önce tedaviye alınmalarını sağlayabileceğini umuyor. Ancak, bulguları "önemli" olarak nitelendiren araştırmacılar, çalışmanın yalnızca gözlemsel olduğunu ve kolesterol dalgalanmalarının demans riskini neden artırabileceğini kanıtlayamadıklarını belirtti.
Melbourne'deki Monash Üniversitesi'nde kronik hastalıklar ve yaşlanma konusunda uzman olan çalışma başyazarı Dr. Zhen Zhou, “Kolesterol seviyeleri dalgalanan yaşlı bireylerin, kolesterol düşürücü ilaçlar kullanıp kullanmamalarına bakılmaksızın daha yakından izlenmesi ve önleyici müdahalelerin uygulanması gerekebilir” dedi.
Chicago Illinois Üniversitesi'nde nöroloji ve rehabilitasyon uzmanı Profesör Fernando Testai ise, “Bu çalışma, kolesterol seviyelerinde artan dalgalanmaların bilişsel gerileme ile ilişkili olduğunu göstererek beyin sağlığını koruma bulmacasına önemli bir parça ekliyor” şeklinde konuştu. Çalışmaya, kolesterol düşürücü ilaçları kullanmaya başlayıp bırakan kişiler dahil edilmedi, bu nedenle sonuçlar statinlerin etkisi ile açıklanamıyor.
Kolesterol Seviyesinin Bilişsel Sağlık Üzerindeki Etkisi
Çalışmada, kolesterol düşürücü ilaç kullanımında herhangi bir değişiklik yapmayan 70’li yaşlardaki yaklaşık 10.000 yetişkin altı yıl boyunca takip edildi. Bu süre zarfında 509 katılımcıda demans gelişirken, 1.760 katılımcıda demans olmaksızın bilişsel gerileme gözlendi.
Bilim insanlarına göre kolesterol seviyelerinde en yüksek dalgalanmalara sahip kişiler (ilk yüzde 25'lik dilim), demans teşhisi alma olasılığı açısından %60 daha yüksek risk taşıyor. Ayrıca bu kişilerde bilişsel gerileme yaşama olasılığı da %23 daha fazlaydı.
LDL olarak bilinen düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterol seviyesi yüksek olan katılımcılar, özellikle bilişsel sağlık testlerinde ve hafıza, tepki hızı gibi alanlarda daha hızlı düşüşler yaşadı. HDL yani yüksek yoğunluklu lipoprotein kolesterol ise kalp sağlığını koruyucu etkisi nedeniyle olumlu kabul ediliyor. Ancak bazı araştırmalar, HDL seviyelerinin yüksek olmasının her zaman daha iyi olmadığına işaret ediyor. Buna rağmen, çalışmada HDL seviyelerindeki dalgalanmaların demans veya bilişsel gerileme ile ilişkilendirilmediği belirtildi.
Araştırmacılar, çalışmanın çoğunlukla beyaz yetişkinleri (yüzde 96) kapsadığı için sonuçların diğer gruplar için geçerli olmayabileceğini kabul etti. Bu önemli bulgular, Amerikan Kalp Derneği’nin Chicago’da düzenlenecek olan 2024 Bilimsel Oturumları'nda tam olarak sunulacak.
Kolesterolün Önemi ve Risk Faktörleri
Kolesterol, sindirim, D vitamini üretimi ve hormon yapımı gibi vücut işlevleri için gerekli olan yağlı, mumsu bir maddedir. Ancak, yüksek seviyelerde kolesterol, yağlı yiyecekler tüketmek, yeterince egzersiz yapmamak, fazla kilolu olmak, sigara içmek ve alkol tüketmek gibi nedenlerle kanda birikebilir.
LDL kolesterol yüksekliği herhangi bir belirtiye yol açmaz ancak damarları tıkayarak kalp problemleri ve inme riskini artırabilir. Bu arada, HDL kolesterolün kalp hastalıklarına karşı koruyucu etkisi olduğu gösterilmiş olup, NHS’e göre erkeklerde 18 mg/dL, kadınlarda ise 21.6 mg/dL seviyesinin sağlıklı olduğu kabul edilir.
Alzheimer Derneği’nin analizine göre demansın İngiltere’ye yıllık maliyeti yaklaşık 42 milyar sterlin olarak tahmin ediliyor ve bu maliyetin büyük bir kısmını bakıcılık görevini üstlenen aileler karşılıyor. Yaşlanan nüfusla birlikte bu maliyetin önümüzdeki 15 yıl içinde 90 milyar sterline çıkması bekleniyor.
İngiltere’de yaklaşık 944.000 kişinin demansla yaşadığı düşünülürken, ABD’de bu sayının 7 milyona ulaştığı tahmin ediliyor. Demans vakalarının yaklaşık %60’ında Alzheimer hastalığına rastlanıyor. Alzheimer’ın beyinde birikerek plak ve düğümler oluşturan amiloid ve tau proteinleri nedeniyle geliştiği düşünülüyor. Bu durum, beynin düzgün çalışmasını zorlaştırarak demans semptomlarının ortaya çıkmasına neden oluyor.
Hafıza problemleri, düşünme ve akıl yürütme zorlukları, dil problemleri gibi belirtiler, Alzheimer’ın erken evrelerinde yaygın olup, zamanla daha da kötüleşiyor. Alzheimer Araştırma UK’nin analizine göre, 2022 yılında demans nedeniyle 74.261 kişi hayatını kaybetti ve bu, İngiltere’nin en büyük ölüm nedeni olarak kaydedildi.