Cenâb-ı Hakkın nimetleri şükür isterler. dolayısı ile şükürün de nevileri, çeşitleri vardır. Elhamdülillah demek şükür olduğu gibi, bu nimetleri kim verior? nereden geliyor? nasıl hazinmesi geniş, sonsuz bir zat veriyor? bu madenleri, petrolleri, mermerleri, sıcak suları, soğuk suları, hayvanalrı, bitkileri bizim için hazır ediyor bilmek ve anlamak da şükürdür. Fikirdir, tefekkürdür.
Besmelenin hbikmetini anlatan birinci sözde anlatıldığı gibi, bir padişahın mutfağından bir tablacının (tezgahtar, yiyecek sunan) getirdiği yiyecekler bir fiyat ister.
Tablacıya bahşiş verildiği halde, çok kıymetli olan o nimetleri kıymetsiz zannedip onu nimet olarak vereni tanımamak nihayet derecede bir ahmaklıktır.
Cenâb-ı Hak, hadsiz nimetinin nevilerini insanlara yeryüzünde neşretmiş. ona karşılık, o nimetlerin fiyatı olarak şükür istiyor.
O nimetlerin görünürdeki sebepleri ve sahipleri, tablacı hükmündedirler.
O tablacılara, tezgahtarlara bir fiyat veriyoruz, onlara minnettar oluyoruz, iyiliğe karşı şükür hissi duyuyoruz, teşekkür ediyoruz, mahcubiyet, iyiliğe karşı minnet, şükran duyuyoruz.
Hattâ, layık olmadıklar, hak etmedikleri pek çok fazla hürmet ve teşekkürü ediyoruz.
Halbuki, gerçek nimet verici olan Allah, o sebeplerden hadsiz, sonsuz derecede, o nimet vasıtasıyla şükre lâyıktır. İşte Ona, Allah'a teşekkür etmek, o nimetleri doğrudan doğruya Ondan bilmek, o nimetlerin kıymetini takdir etmek ve o nimetlere kendi ihtiyacını hissetmekle olur.
Bütün varlıklar, hal diliyle "Bismillâh" der. Öyle mi?
Evet. Nasıl ki, görsen, bir tek adam geldi, bütün şehir ahalisini zorla bir yere sevk etti ve zorla işlerde çalıştırdı. Kesin olarak bilirsin, o adam kendi namıyla, kendi kuvvetiyle hareket etmiyor. O bir askerdir, devlet namına hareket eder, bir padişah kuvvetine dayanır. Öyle de, kıssadan hisse, herşey Cenâb-ı Hakkın namına hareket eder ki, zerrecikler, atomlar gibi tohumlar, çekirdekler, başlarında koca ağaçları taşıyor, dağ gibi yükleri kaldırıyorlar. Demek her bir ağaç "Bismillâh" der; rahmet hazinesi meyvelerinden ellerini dolduruyor, bizlere tablacılık ediyor, sunuyor.
Herbir bostan, kavun, karpuz "Bismillâh" der, kudret mutfağından bir kazan olur ki, çeşit çeşit pek çok muhtelif lezzetli yiyecekler, içinde beraber pişiriliyor.
Herbir inek, deve, koyun, keçi gibi mübarek hayvanlar "Bismillâh" der, rahmet feyzinden birer süt çeşmesi olur.
Sonuç: Bismillah her hayrın başıdır. Bismillah diyerek insan olarak Allah namına ver, Allah namına al, Allah namına başla, Allah namına işle, vesselâm yani işte bu kadar.