Ülser, mide ya da onikiparmak bağırsağının(duodenum), sindirim sıvıları ve mide asidi gibi tahriş edici vücut sıvıları tarafından tahrip edilmesi ve doku kaybı meydana gelmesidir.
Ülser, mideyi ve onikiparmak bağırsağını sindirim enzimlerinden koruyan mukus tabakasının azalması sonucu ortaya çıkar ve sindirim asitleri bu korunmasız tabakalara zarar vererek kanamalı, ağrılı yaralara yani ülser oluşumuna sebebiyet verir.
Sindirim sıvılarından olan pepsinin etkisiyle doku kaybı daha derin noktalara sirayet edebilir ve enflamasyon denilen yaraların oluşumunu meydana getirir. Ülkemizde enflamasyonlara mideden çok duodenumda rastlanılmaktadır.
Midede oluşan ülsere gastrik ülser, duodenumda oluşan ülsere de duodenum ülseri ya da bulber ülseri denmektedir ve boyutları yaklaşık olarak 3 milimetreden- 5 santimetreye varan boyutlarda olabilmektedir. Mide ve duodenumda görülen ülserlere genel olarak peptik ülser adı verilmektedir. Mide asidinin üretimi ve miktarı her bireyde farklılık göstermektedir fakat bazı insanlarda aşırı üretim gerçekleşebilmektedir.
Peptik ülser, midenin iç yüzeyinde ve ince bağırsağın üst kısmında çeşitli sebeplerden dolayı gelişen açık yaralara verilen isimdir. Ülserin en yaygın belirtisi sürekli mide ağrısıdır.
Ülserlerin en yaygın nedeni Helicobacter pylori bakterisi enfeksiyonudur. Bazı ilaçarın uzun süreli kullanımı da ülsere neden olabilir. Stresli bir hayat ve baharatlı yiyecekler doğrudan ülsere neden olmaz, ancak bunlar bireyin semptomlarını daha da kötüleştirebilir.
Ülser, sindirim sistemi hastalıkları içerisinde en sık görülenidir. Toplumumuzda fazla önemsenmemekte fakat kendiliğinden tedavi edilebilen bir rahatsızlık olmadığı için bir an evvel gerekli aksiyonlar alınmalıdır. Çünkü zamanla sindirim sisteminde büyük sıkıntılar doğurabilir.
Ülser Kimlerde Görülür?
Ülkemizde mide ülserinden çok onikiparmak ülseri yaygındır. Ülsere, erkeklerde kadınlara oranla 3 kat daha fazla denk gelinmektedir.
30 ila 50 yaş skalasında duodenum ülsere erkeklerde daha fazla rastlanılmakla beraber 60 yaş civarında kadınlarda mide ülseri daha yaygın bir biçimde görülmektedir.
Ülser Tipleri Nelerdir?
Ülser midenin içinde meydana gelirse mide ülseri, ince bağırsağın üst kısmında meydana gelirse duodenal ülser olmak üzere iki genel tipe ayrılabilir.
Ülser daha nadir vakalarda açıklanamayan kilo kaybı, bulantı veya kusma, dışkıda koyulaşmış kan ya da siyah dışkı, i̇ştah değişiklikleri, kusma, kusmukta kırmızılık veya siyahlıklar, baygınlık hissetme ve solunum güçlüğü gibi daha ciddi belirti ve semptomlara neden olabilir.
Nedenleri
Ülser Nedenleri Nelerdir?
Mide sindirimde kendi görevlerini yerine getirirken mukozal defans sistemleri aracılığıyla kendini de koruma altına alır ve zarar görmesini engeller. Ortaya çıkan bazı dengesizlikler neticesinde reflü, gastrit, peptik ülser ve hatta mide kanseri gibi rahatsızlıklar oluşabilir. Ülserin ortaya çıkmasına sebep olan bazı faktörler de mevcuttur.
İnsan vücudunda mekanik ve fizyolojik etkiler meydana getiren “helicobakter pylori” adı verilen bir bakteridir. Duodenal ülserlerde bu bakterinin varlığı yaklaşık olarak %100 oranında bulunmuştur. Ancak helicobacter pylori var olan ancak ülser görülmeyen kişilerde söz konusu olduğu için başka faktörlerinde ülsere sebebiyet verdiği kanısına varılmıştır. Ülserin yanı sıra gastrit ve mide kanserine de neden olduğu bilinmektedir.
Ayrıca sigara kullanımı, alkol tüketimi, kullanılan bazı ilaçlar, dengesiz ve sağlıksız beslenme düzeni, aşırı tuz tüketimi, besinleri az ve kısa süre çiğnemek, uzun süre aç kalmak, mideyi fazla doldurmak, uykusuzluk sorunu, yoğum tempodan dolayı yorgunluk, besinlerde hijyen hususuna dikkat etmemek, genetik faktörler, stres faktörü, kortizon içeren ilaçlar, fazla kafein tüketimi gibi nedenler ülsere neden olan faktörler arasında sayılabilir.
Yapılan çalışmalara bakılarak, doğal afetler yaşandığında bireylerde peptik ülser ve mide kanaması sıklığının arttığı görülmüştür. Ekonomik buhran yıllarında da aynı sorundan muzdarip olunduğu görülmüştür.
Ülser İle Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?
Peptik ülser, eğer tedavi edilmezse çeşitli tıbbi komplikasyonlara yol açabilir. Bunlar arasında öncelikle iç kanama bulunur. İç kanama, anemiye yol açan yavaş kan kaybı ya da hastaneye yatmayı veya kan transfüzyonunu gerektirebilecek kadar ağır ve hızlı kan kaybı olarak ortaya çıkabilir. Şiddetli kan kaybının belirtileri arasında, siyah veya kanlı kusmaya ya da siyah veya kanlı dışkıya görülebilir.Mide duvarında veya ince bağırsak duvarında bir delik, yani perforasyon oluşabilir. Bu da bireyin karın boşluğunda ciddi ve ağır enfeksiyon riskine yol açar.
Ülser, yiyeceklerin sindirim sisteminden geçişini engelleyerek, bireyin kendisini tok hissetmesine, kusmasına ve iltihaplanma nedeniyle şişliğe veya mide içinde yara dokusu oluşması nedeniyle sindirim güçlüğüne yol açıp, istemsiz kilo kaybına neden olabilir. Yapılan tıbbi araştırmalar, bütün bunlara ek olarak, özellikle H. pylori ile enfekte bireylerde olmak üzere, ülser geliştirmiş bireylerde mide kanseri riskinin arttığını göstermiştir.
Ülser Nasıl Önlenir?
Ülserin gelişmesini önlemek için bir kaç adım atmak mümkündür. Buna göre bireyin kendisini özellikle bakteriyel enfeksiyonlardan koruması, ellerini sık sık sabun ve suyla yıkaması ve sadece tamamen pişmiş yiyecekleri tüketmesi H. pylori kaynaklı ülseri önleyebilir. Düzenli olarak ülser riskini artıran ağrı kesiciler ve ilaçları kullanan bireyler, mide problemleri riskini azaltacak şekilde, örneğin, ilaçları yemekle birlikte almak gibi adımlar atmalıdır.
Birey, hissettiği ağrıyı hafifletmesi mümkün olan en düşük dozu bulmak için doktoruna veya bir tıp uzmanına başvurmalı ve ilaç alırken aynı zamanda alkol almaktan kaçınmalıdır. İlaç ile alkolün birleşimi mide rahatsızlığı riskini arttıracaktır.
Belirtiler
Ülser Belirtileri
Ülserin belirtileri arasında midenin yanması, kazınması, kemirilmesi hissi ve hazımsızlık halidir. Genellikle öğün aralarında hissiyat artar. Duodenal ülserde, bazen hastayı gece uykusundan uyandıracak şekilde ağır seyredebilir.- Midede yanma ve ağrı şikayeti
- Bulantı
- Kusma ile beraber gelen rahatlama durumu
- İştahsızlık
- Kilo kaybı
- Şişkinlik ve gaz sıkıntısı
- Sık acıkma durumu
- Yemek yedikten sonra oluşan mide ağrısı şikayeti
- Hazımsızlık sorunu
Ayrıca bazı ülser hastalarında hiçbir ön semptom olmadan kanama veya delinme durumu görülebilir. Ülser de erken teşhis ve tedavi kişinin yaşam kalitesi adına mühimdir. Belirtiler fark edilir edilmez bir sağlık kuruluşuna başvurmanız önem arz eder.
Tanı Yöntemleri
Ülser Tanısı
Ülserin teşhisi için üst sindirim sisteminin radyolojik tetkiki veya üst sindirim sistemi endoskopisi (özöfagogastroduedenoskopi) gerekmektedir. Endoskopiyle yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağı görüntülenir. Gerekli olunan bir durum varsa biyopsiye başvurulabilir. Hastaya ülser tanısı konulduktan sonra ilaç tedavisine başlanır ve bunun yanı sıra hastanın bazı besinlerden, baharatlardan ve stresten uzak durulması tavsiye edilebilir.Ülser Tanı Yöntemleri
Mide-Duodenum Grafisi: Baryum içirilerek, baryumun mideden geçişi esnasında mide ve duodenum hattının anatomik yapısı gözlemlenir.Endoskopi: Yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağının bir boru sayesinde direk olarak gözlemlenmesine denilmektedir. Görüntülenmek istenen organların ayrıntıları bu vasıtayla incelenebilir. İşlem sırasında hastaya ilaç verilir. İşlem esnasında bazı testler adına biyopsi alınabilir. Biyopsi alımı herhangi bir rahatsızlık veya ağrıya neden olmaz.
Ülserin mide kanserine dönüşmesini önlemek adına endoskopi ile erken teşhis çok önemlidir.
Tedavi Yöntemleri
Ülser Tedavisi
Klinik, laboratuvar ve görüntüleme tetkikleriyle beraber ülser tanısı konulduktan sonra helicobakter pylorimide asidini baskılayan ilaçlar kullanılır. Eğer bakteriler hala duruyorsa enfeksiyona yönelik antibiyotik tedavisine başlanılır.
Ülser ilaçları ile beraber mide asitlerinin azaltıp, kişinin yakınmalarını indirgemek amaçlanır. Mide asidinin ülser üzerindeki etkisini ortadan kaldırmak, iyileşmeyi tetikler.
İlaç tedavisi dışında başvurulan yöntem ise asit ve pepsin salgısını engellemek amacıyla sinirleri uyaran vagus sinirin kesilmesidir. Ancak kesilmesi tekrar etme riskini ortadan kaldırmaz. Bazı ülser vakalarında ciddi komplikasyonlar gelişebilir ve cerrahi operasyon gerekebilir. Mevcut ülserler kronik ve tekrarlayıcı olabilir, bu durum kişinin hayat kalitesini önemli ölçüde sekteye uğratmaktadır.
Ülser Diyeti
Ülser tedavisinin bir parçası olarak ülser diyeti yapılmaktadır. Mide yanmasını tetikleyen besinler, mide salgılarını artıran her türlü yiyecek ve içecek bu dönemde hayatınızda kesinlikle yer almamalıdır. Ekşi, soğanlı, acılı, baharatlı besinler sizin mide yanması şikayetlerinizi tetikliyorsa bu besinlerden uzak bir beslenme düzeni olmalıdır.
Sigara kullanımı ülser oluşumunu desteklemektedir. Bu yüzden sigara içen kişilerde iyileşme süreci uzayabilir. Aynı şekilde alkol alımı da mukoza direncini bozduğu için mide hastalıklarının tedavisini zorlaştırır. Özellikle akut ülserde alkol tüketiminden kesinlikle uzak durulmalıdır.
Ülserin Tehlikeli Sonuçları Nelerdir?
Kanama: Üst sindirim sistemlerinde meydana gelen kanamaların en büyük nedeni ülserdir. Bazen hiç belirti gözükmeyen kişilerde bile ortaya çıkabilir. Kanama yaşayan kişilerin dışkısı siyaha yakın, kusmayla birlikte gelen mide sıvısı ise kahverengi olarak gözlemlenir. Başka bir belirtisi olmasa bile siyah renkli dışkı mevcutsa sağlık kurumuna acil olarak başvurmanız gerekmektedir.Mide Delinmesi (Perforasyon): Mevcut ülserin derinliğinde artış olması mide ve onikiparmak bağırsağının katmanlarının delinmesine işaret eder. Mide asidinin karın boşluğuna ulaşılması sonucu şiddetli bir acı yaşanır ve karın sertleşir ve hareket yeteneği çok kısıtlanır. Tedavisi genellikle ameliyat ile mümkündür.
Ülser Ağrısına Ne İyi Gelir? Ülserden Korunmak İçin Neler Yapmalı?
- Sağlıklı, planlı, programlı bir beslenme düzeni
- Kızartma, aşırı şekerli, tuzlu, yağlı besinlerden mümkün olduğunca uzak durmak
- Bol sıvı tüketimi
- Fazla kafein tüketimi, ülserin tetiklenmesine sebep olabileceği için çay ve kahve tüketiminin azaltılması
- Hafif, buharda pişmiş yemeklerin tüketilmesi
- Daha az az sık sık porsiyonlar
- Midenizin uzun süre boş kalmasını önlemek amacıyla ara öğünlerin ihmal edilmemesi
Ülser İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde Bakım
Mide ülserinden kurtulmak için bireyin kendiliğinden atabileceği bir kaç adım mevcuttur. Buna göre birey kullandığı ağrı kesicileri değiştirmeyi düşünebilir.
Stres, ülsere neden olmasa bile, ülserin belirtilerini ve semptomlarını kötüleştirebilir. Birey stresinin kaynağını düşürmeli ve nedenlerini ele almak için elinden geleni yapmalıdır. Biraz stres kaçınılmaz olabilir, ancak düzenli hafif egzersiz yaparak arkadaşlarla vakit geçirmek veya bir günlüğe yazmak gibi yöntemlerle stresten kaçınmak mümkün olabilir.
Sigara içmek midenin koruyucu kaplamasına müdahale ederek midenizi ülser gelişimine daha duyarlı hale getirebilir ve ayrıca mide asidini artırır. Bu nedenle sigara içmemek önemli bir adımdır. Benzer bir şekilde alkol tüketimi sınırlanmalıdır. Aşırı alkol kullanımı, bireyin mide ve bağırsaklarındaki mukoza zarını tahriş edip aşındırarak iltihaplanma ve kanamaya neden olabilir.
Bizmut içeren ürünler, ülser semptomlarına yardımcı olabilir. Çinkonun ülserleri iyileştirmeye yardımcı olabileceğine dair bazı tıbbi kanıtlar gözlemlenmiştir. Ancak bu tür takviyeleri kullanmadan önce her zaman bir doktora başvurmalı ve kullanılan ilaçlar ile birlikte olumsuz bir etkileşime girip girmeyecekleri öğrenilmelidir.
Bazı reçetesiz ve alternatif ilaçlar yardımcı olabilirken, etkilerine dair kanıtlar eksiktir. Bu nedenle ülserler için birincil tedavi olarak önerilmemektedir.