Demans öğrenme, bellek, oryantasyon, dil fonksiyonları ve kişilik gibi mental fonksiyonların bozulması ile karakterize; sosyal ve iş hayatını etkileyen, santral sinir sisteminin progresif nörodejeneratif bir hastalığıdır. Hastalık sinsi başlar ve ilerleyici özellik gösterir. Demanslı bireylerde hafıza ve yürütücü işlevlerde (yargılama, hesaplama, planlama ve organize davranışlar) bozulma, duygu kontrolü ve çevreye olan ilginin azalması gibi temel klinik özellikler görülür. Düşünce içeriği fakirleşir ve kişilik değişiklikleri de gelişebilir. Dünya genelinde 2010 yılı için 35,6 milyon demanslı birey bulunduğu saptanmış olup, bu sayının önümüzdeki her 20 yılda iki katına çıkacağı tahmin edilmektedir. Her ne kadar ileri yaşlarda demans görülme riski önemli ölçüde artsa da bu durum, kesinlikle yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan bir belirti değildir; sadece tipik olarak yaşlılıkta görülen bir hastalıktır.
Demans Neden Oluşur, Belirtileri Nelerdir?
Alzheimer Hastalığı en sık görülen demans türü olup, tüm demansların 2/3’ünü oluşturmaktadır. Alzheimer hastalığının sebebi tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin etkili olduğu gözlemlenmiştir. Genel kabul görmüş risk faktörleri yaş, kadın cinsiyet ve aile öyküsüdür. Hipertansiyon, diyabet, kolesterol yüksekliği gibi bazı kronik hastalıklar, düşük eğitim seviyesi, düşük sosyo-ekonomik düzey, demir-alüminyum-kurşun-bakır gibi toksik maddelere maruz kalmak, östrojen eksikliği, menopoz, enfeksiyon, beslenme yetersizlikleri, homosistein yüksekliği, vitamin B12 eksikliği, hipotiroidi, inme gibi çok sayıda risk faktörünün de Alzheimer hastalığının meydana gelmesinde etkisi olabileceği düşünülmektedir.
Alzheimer hastalığının klinik tablosunda erken evrede kelime bulmada zorluk, unutkanlık, kişilik değişikliği, hesaplamada zorluklar, eşyaları kaybetme, soru veya cümlelerin tekrarı, hafif oryantasyon bozukluğu meydana gelmekte, yeni bir bilgi öğrenme kapasitesi sınırlı olmaktadır.
Orta evrede hafıza kaybında artış, uygunsuz kelime kullanma, öz bakım yeteneklerinde bozulma, kişilik değişiklikleri, gece ve gündüzü katıştırma, geceleri artan huzursuzluk ve uykusuzluk, akraba/arkadaş hatırlayamama, iletişim zorluğu, gezinme, halüsinasyon, huzursuzluk ön plandadır. Yeni bir bilgi öğrenme yetenekleri kaybolmuştur. Ev dışında tek başına dolaşamazlar ve ev dışında kaybolabilirler.
İleri evrede ise; beslenmede bağımlılık, üriner ve fekal inkontinans, hareket etme ile ilgili problemler, yatağa bağımlılık ve konuşamama oluşabilmektedir.
Alzheimer hastalığının son evresinde hastalar yatağa bağımlı hale gelir, yatak yarası enfeksiyonları, akciğer embolisi veya enfeksiyonu, üriner enfeksiyon, beslenme bozuklukları gibi durumların yarattığı olumsuz sonuçlar başlıca ölüm nedenlerini oluşturur. Hastalık süresi 1,5 yıl ile 15 yıl arasındadır.
Yeni Teknoloji ve İlaçlar ile Hastalığın Seyri Değişebilir mi?
Demans hastalığının ilerlemesini durdurmak ya da yavaşlatmak mümkün ancak hastalığının tamamen yok etmek mümkün değildir. Demansa neden olan hastalıkların çoğunun kesin tedavisi yoktur ve kullanılan ilaçlar genellikle semptomatik tedaviye yöneliktir. Normal basınçlı hidrosefali, vitamin B12 eksikliği, hipotiroidi ya da diğer metobolik bozukluklara bağlı demansiyel sendromlar tedaviye iyi yanıt veren tablolardır. Son yıllarda otoimmün ensefalitlerin bir kısmı da tedavi edilebilir demanslar listesi içinde yerlerini almıştır. Demans tedavisinde öncelikle hastanın kognisyonunu bozabilecek ilaçları kesmek ve sistemik hastalıkları tedavi etmek gerekir. Böylelikle demansa neden olan hastalığa yönelik spesifik tedaviye başlanabilir.