Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz hayatta iken sahabe-i kiram her türlü meselelerini bizzat ondan öğreniyorlardı. Peygamberimizin vefatından sonra, mezhep imamları olan bu zâtlar da İslâm’ı Sahabe-i Kiram’dan öğrenip bu meseleleri bir araya getirmişlerdir. Böylece mezhepler ortaya çıkmıştır. Bu mezheplerin dışında mezhep adını kullanan inanışların hepsi “ehl-i sünnet ve’l-cemaat” yolunun dışındadır.
MEZHEP NEDİR?
Mezhep gidilen yol, benimsenen usül ve görüş demektir. Dinî anlamda mezhep ise, müctehid bir âlimin fikir ve görüşlerini benimseyen insanların meydana getirdiği dinî ekollere denir.
Mezhepler arasında esasta hiçbir ayrılık yoktur. Ayrılık, teferruatta, dînin özüne dokunmayan fer’î mes’elelerdedir.
MEZHEPLERE NE LÜZUM VAR?
Müslüman olan her ferdin, dinî mes’eleleri ve hükümleri doğrudan doğruya Kur’an ve Sünnetlerden öğrenmesi mümkün değildir. Bunu, ancak müctehidlik pâyesine erişmiş, salâhiyetli İslâm âlimleri yapabilir. Geriye kalan Müslüman halka, o büyük din âlimlerinin îzah ve görüşlerini anlamak ve benimsemek, onların yolundan gitmek düşer.
MEZHEPLER KAÇA AYRILIR?
Mezhepler önce ikiye ayrılır:
1. Ameli (Fıkhî) mezhepler
2. İtikâdî mezhepler (İtikadi mezhepler kendi içinde ikiye ayrılır: 1. Ehl-i Sünnet Mezhebi [Mâtüridiyye ve Eş’ariyye mezhebi] 2. Ehl-i Bid’at Mezhebi [Cebriye, Mu’tezile, Mürcie, Haricîlik, Şîa, Vehhâbîlik])
AMELİ (FIKHÎ) MEZHEPLER KAÇA AYRILIR?
Ameli (fıkhi) dörde ayrılır:
• 1. Hanefî mezhebi
• 2. Mâlikî mezhebi
• 3. Şâfi mezhebi
• 4. Hanbelî mezhebi
Bu dört mezhebin hepsi de haktır, doğrudur.
DÖRT HAK MEZHEP
Amelde (ibadet ve davranışlarımızda) yani Allah’a olan kulluk vazifemizi yerine getirirken uyacağımız hak mezhepler dört tanedir. Bunlar;
1. HANEFÎ MEZHEBİ - Hanefilik Nedir?
Hanefî mezhebinin kurucusu İmam-ı A’zam Hazretleridir. İmam-ı A’zam, en büyük imam demektir. Asıl adı Nu’man olan İmam-ı A’zam’ın, künyesi Ebû Hanife’dir. İmam-ı A’zam 699 yılında Kûfe’de doğmuş, 767 yılında Bağdat’ta vefat etmiştir.
Amelde İmâm-ı A’zam Ebû Hanife’ye -rahmetullâhi aleyh- tâbî olanların mezhebidir. Hanefî mezhebi, önce Irak’ta doğmuş, oradan doğuya ve batıya yayılmıştır. Abbasîler devrinde hâkimlerin çoğu Hanefî idi. Anadolu ve Balkanlardaki Türkler arasında Hanefî mezhebi yaygındır.
2. ŞAFİ MEZHEBİ - Şafilik Nedir?
Şâfi mezhebinin kurucusu İmam-ı Şâfi Hazretleridir. İmam-ı Şâfi’nin asıl ismi Muhammed’dir. Amelde İmam Şafi’ye -rahmetullâhi aleyh- tâbî olanların mezhebidir.
İmam-ı Şâfi 767 yılında Gazze’de doğmuş, 820 yılında Mısır’da vefat etmiştir. Hâşimoğulları soyundan gelmektedir.
Şâfi mezhebi önce Mısır’da yayılmış, sonra kısmen Suriye, Yemen, Irak ve Horasan taraflarına geçmiştir. Bugün Mısır’ın çoğunluğu Şâfidir. Anadolu’nun güney taraflarında, Suriye ve Irak’ta da Şâfi mezhebinde olanlar mevcuttur.
3. HANBELÎ MEZHEBİ - Hanbelilik nedir?
Hanbelî mezhebinin kurucusu İmam Ahmed bin Hanbel Hazretleridir. Amelde İmam Ahmed bin Hanbel’e -rahmetullâhi aleyh- tâbî olanların mezhebidir.
İmam Ahmed bin Hanbel 780 yılında Bağdat’ta doğmuş, 855 yılında yine orada vefat etmiştir. Hanbelî mezhebi daha çok Necid taraflarında tutulmuştur. Hâlen Necid’de Hanbelî mezhebi hâkimdir.
4. MALİKÎ MEZHEBİ - Malikilik nedir?
Mâlikî mezhebinin kurucusu İmam Mâlik bin Enes Hazretleridir. Amelde İmam Mâlik’e -rahmetullâhi aleyh- tâbî olanların mezhebidir.
İmam Mâlik, 711 yılında Medine’de doğmuş, 795 yılında yine Medine’de vefat etmiştir. Mâlikî mezhebi, önce Hicaz halkı tarafından benimsenmiş ve hacca gelenler vasıtasıyla Kuzey Afrika’ya ve o zaman Endülüs denen İspanya’ya yayılmıştır.
Hanefî mezhebine mensup olanların ekserîsi îtikatta Maturîdî mezhebine; Şâfiî, Hanbelî ve Mâlikî mezhebine mensup olanların çoğunluğu da Eş’arî mezhebine mensuptur. MÂTÜRİDİYYE
MEZHEBİ - Maturidilik nedir?
Mâtüridî mezhebinin kurucusu Ebu Mansur Muhammed Hazretleri’dir. İmam Mâtüridî 853 yılında Semerkand köylerinden Mâtürid’de doğmuş, 944 yılında vefat etmiştir.
Bütün Hanefîler, genellikle Türkler Mâtüridî mezhebindedirler.
EŞ’ARİYYE MEZHEBİ - Eşarilik nedir?
Eş’arî mezhebinin kurucusu Ebu’l-Hasan Eş’arî Hazretleri’dir. Asıl adı Ali’dir. 874 yılında Basra’da doğmuş, 936 yılında Bağdat’ta vefat etmiştir.
Mâlikîler ve Şâfiler, itikadda Eş’arî mezhebini benimsemişlerdir. Hanbelîler, fıkıh gibi îtikadda da İmam Ahmed bin Hanbel’e bağlıdırlar. Ayrı bir îtikadî mezhepleri yoktur.
Eş’arî ile Mâtüridî mezhepleri arasında, bâzı küçük görüş ayrılıkları dışında, büyük bir farklılık yoktur. İkisinin de temel görüşleri aynıdır ve Sünnete uygundur.